خلفای عباسی مصرعباسیان مصر، سلسله‌ای از خاندان عباسی بودند که پس از نابودی خلافت آن‌ها در بغداد، از سال ۶۵۹ تا ۹۲۳ق. در مصر به صورت تشریفاتی بر مسند خلافت نشستند. ۱ - خلفای عباسی مصراینان که ۱۷ تن بودند، زیر نظر حکمرانان مملوکی که برای اثبات مشروعیت خود به همراهی خلفای عباسی نیاز داشتند، به زندگانی خود ادامه دادند و در حکم مستمری‌گیران دربار ممالیک بودند و تنها وظایف تشریفاتی را هنگام جلوس سلطان جدید اجرا می‌کردند. فرایند دور نگاه داشتن خلیفه از قدرت سیاسی در همه دوران ممالیک ادامه داشت. گاه به اندازه‌ای خلیفه آلت دست بود که به آسانی برکنار می‌گشت و دیگری به جای او گماشته می‌شد. [۱]
قرمانی، احمد، اخبار الدول، ج۲، ص۲۱۱-۲۱۳.
۲ - رقبای امیران مملوکیخلفای عباسی مصر هیچ‌گونه سازمان یا عامل اقتصادی و نظامی در اختیار نداشتند که آن‌ها را در اعمال نفوذ یاری دهد. [۲]
شلی، محمد، السنا الباهر، ج۱، ص۳۶۵.
با این حال، به سبب موقعیت معنوی و دینی، رقبای امیران مملوکی مصر که سرپرستی حرمین شریفین را عهده‌دار بودند، به شمار می‌رفتند. آن‌ها کوشیدند تا به طریقی این مشکل را حل کنند. در نتیجه کوشش آن‌ها، نام خلیفه در خطبه مکه همراه سلطان مملوکی یاد می‌شد. [۳]
ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۳، ص۴۹۷.
[۴]
مقالات و بررسی‌ها، ش۶۶، ص۲۴۰ به بعد، «خلافت عباسیان در مصر».
به سال ۶۹۴ق. حاکم بامرالله، خلیفه عباسی مصر، خود به حج رفت [۵]
مقریزی، احمد بن علی، درر العقود الفریده، ج۲، ص۲۰۹.
و به سال ۸۱۵ق. مستعین، خلیفه عباسی مصر (خلافت:۸۰۸-۸۱۶ق.) برای امیر مکه هدایا و خلعت‌هایی فرستاد. از این رو، در این سال به نام وی در مکه خطبه خوانده شد. [۶]
ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۳، ص۴۹۷.
[۷]
فأسی، محمد، الزهور المقتطفه، ص۲۱۱- ۲۱۲.
۳ - روابط خلفا و حکمرانان مملوکیروابط خلفا و حکمرانان مملوکی نشیب و فراز‌های فراوان داشت و معمولاً خلفا در محدودیت به سر می‌بردند؛ زیرا حکمرانان پس از کسب مشروعیت برای حکومت خود، دیگر به حضور خلیفه احساس نیاز نمی‌کردند. هنگامی که روابط نیکو میان آن‌ها برقرار بود، نام خلیفه همراه سلطان در خطبه‌ها برده می‌شد.خلیفه معمولاً در مراسم رسمی و دولتی شرکت می‌کرد [۹]
ابن فرات، محمد، تاریخ ابن الفرات، ج۹، ص۸۱.
[۱۰]
ابن فرات، محمد، تاریخ ابن الفرات، ج۹، ص۲۹۵.
و هنگام نبرد، مردم را به یاری سلطان فرا‌می‌خواند. [۱۲]
ابن یوسف جزری، محمد، تاریخ حوادث الزمان، ج۱، ص۱۰۱.
هنگامی که مناسبات میان سلطان و خلیفه به سردی می‌گرایید، سلطان نخست روابط میان خلیفه و مردم را قطع می‌کردو با وخیم‌تر شدن اوضاع، او را به زندان می‌انداخت [۱۴]
ابن أیاس، محمد، بدائع الزهور، ج۱، ص۲۱۱.
یا تبعید می‌کرد. [۱۵]
ابن أیاس، محمد، بدائع الزهور، ج۱، ص۲۱۲.
خلافت عباسیان مصر به سال ۹۲۳ق. با حمله سلطان سلیم عثمانی به مصر پایان یافت.۴ - پانویس
۵ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «بنی عباس» تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۶. رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | تاریخ خلفا | تاریخ مدینه | تاریخ مکه | عباسیان | مسجد الحرام | مسجد النبی
|